ელექტრონული თამაშები–გადავარჩინოთ რობინზონ კრუზო

­maswavlebelTa damxmare saganmanaTleblo eleqtronuli TamaSebis Seqmna

Sualeduri angariSi

TariRi: 22.03.2011

sagnobrivi jgufi: sabunebismetyvelo

eqsperti: merab labaZe

proeqtis monawile maswavleblebi: fiqria mumlaZe, Tea nonikaSvili, manana arabaSvili.

eleqtronuli TamaSis saxelwodeba: gadavarCinoT robinzon kruzo

eleqtronuli TamaSis Tema: energiis formebi, wyaroebi da kveba.

moswavleTa asaki, visTvisac gankuTvnilia TamaSi: 14-15 weli - IX klasi

eleqtronuli TamaSis saganmanaTleblo mizani (ra codnas daeuflebian moswavleebi, romel konkretul unarebs ganiviTareben, ra damokidebulebebi CamouyalibdebaT):

TamaSis mTavari mizania moswavleebis motivaciis amaRleba konkretuli sakiTxis SeswavlasTan dakavSirebiT, kerZod sakvebis da energiis Temis Seswavlisas aRniSnuli TamaSis saSualebiT moswavleebs uviTardebaT motivacia. ganuviTardebaT logikuri azrovnebis, dakvirvebis, klasifikaciis, komunikaciis, monacemTa analizis damuSavebis, amocanaTa amoxsnis da problemis gadaWris unari konkretul situaciaSi.

moswavleebs gauCndebaT interesi saTavgadasavlo saganmanaTleblo TamaSis mimarT, gaecnobian calkeul etapebs da SeimuSaveben problemis gadaWris gzebs. am TamaSis saSualebiT swavlebis procesi gaxdeba saxaliso da saintereso. am TamaSSi erTmaneTTan bunebrivad integrirebulia ori sagani, romelic moswavleSi sakvebis da energiis garSemo miRebuli codnis sinTezsa da refleqsias iwvevs.

mniSvnelovania, rom TamaSis saSualebiT:

moswavle kruzos inteleqtualur dones amaRlebs kvebis sakiTxebSi.

moswavleebi gaanalizeben energiis gardaqmnis gzebs.

moswavleebi gaigeben rom iwvis ara marto bunebrivi sawvavi, aramed sakvebic.

moswavleebi axarisxeben energiis wyaroebs amowurvad da ganaxlebad wyaroebad, gamoarCevs ekologiurad sufTa wyaroebs sxva wyaroebisagan

moswavleebi midian daskvnamde, rom mze energiis mTavari wyaroa.

esg bun IX fizikuri movlenebi.

moswavle msjelobs energiis formebsa da energiis wyaroebis Sesaxeb
moswavle axasiaTebs energiis gadacemasa da gardaqmnas
sqematurad gamosaxavs energiis gardaqmnebs cocxal organizmebSi (fotosinTezi,sakvebis miReba)
adekvaturad iyenebs formulebs siTbocvlis procesebis raodenobrivi daxasiaTebisaTvis, masTan dakavSirebuli problemebis gadawyvetisas

esg bun IX cocxali samyaro. moswavle msjelobs adamianis organizmis zogierTi anatomiuri da fiziologiuri Taviseburebebis Sesaxeb.

ilustraciaze amicnobs adamianis organoTa sistemebs da zogadad asaxelebs maT ZiriTad funqcias.

sqematurad gamosaxavs garemosa da organoTa sistemebs Soris nivTierebaTa (wyali, sakvebi, cxovelqmedebis produqtebi) mimocvlas da msjelobs mniSvnelobaze.

ist-i. iyenebs ist-is .swavlis gasaumjobeseblad da SemoqmedebiTi procesebis wasaxaliseblad
afasebs da efeqturad iyenebs ist-is sferoSi arsebul siaxleebs da resursebs mis winaSe dasmuli amocanis Sesabamisad

eleqtronuli TamaSis siuJetis mokle aRwera:

I etapi 3 saWiro nivTia

CaiZira gemi, romliTac mgzavrobda robinzon kruzo, is gadarCa da gamoiriya wynari okeanis erT-erT ukacriel kunZulze,romelsac ganagebs mrisxane ,,magdu”. ,,magdu” ar gauSvebs kunZulidan robinzons, Tu is danawevrebuli rukis yvela nawils ar Seagrovebs. davexmaroT robinzons Tavi daaRwios kunZuls.

kiTxva: moZebne ra aris yvelaze mniSvnelovani robinzonisaTvis kunZulze yofnis dros?

3 saWiro nivTia: kaJis qva, wylis maTara da najaxi.

inTeba signali: robinzonis energia iwureba!

gamodis idumali arseba, romelic robinzonisaTvis tovebs xorbals.

II etapi. miTiTeba: daTese xorbali.

moswavle Tesavs xorbals.

testi: ra sWirdeba xorbals aRmocenebisaTvis?

moswavle arCevs Sesaferis pasuxebs:

mze, qva, wyali, naxSirorJangi, Jangbadi.

Camowyvite foTlebi, raTa mzis sxivebma miaRwion foTlebs.

moswavle aklikebs foTlebze da mzis sxivi ecema foTlebs,

gamodis miTiTeba:

xorbals aseve sWirdeba naxSirorJangi,romelsac cxovelebi amoisunTqaven.

dausxi rxorbals wyali!

moswavle dausxams xorbals wyals da jejili gaizrdeba.

III etapi wisqvilis awyoba.

kiTxva: energiis romeli wyaro SeiZleba gamoiyenos robinzonma xorblis dasafqvavad?

swori pasuxi: vardnili wylis meqanikuri energia.

moswavle maketis mixedviT CanCqerze axdens wisqvilis awyobas.

IV etapi. energiis gardaqmnis gzebi

TanmimdevrobiT daalage energiis gardaqmnis gzebi: mzis energia, xorbali, puri, adamiani.

inTeba signali: energia Sevsebulia.

V etapi, saxlis Seneba ConCxze.

moswavle aSenebs saxls da prozad kvlav rukis nawils iRebs.

VI etapi. megobris povna. TuTiyuSs axvevia qvewarmavlebi, gvelebi, niangi, didi xvliki, Sxamiani oboba, avaza, mgeli, buzi.

amocana: daalage yvela cxoveli misTvis gankuTvnil zonaSi, gadaarCine TuTiyuSi.

zonebi - qvewarmavlebi, mtaceblebi, fexsaxsrianebi.

qvewarmavlebi	mtaceblebi	fexsaxsrianebi
gvelebi niangi didi xvliki	Sxamiani oboba buzi	avaza mgeli

robinzons TuTiyuSi ajdeba mxrebze da moipovebs rukis nawils

warwera: Tqven moipoveT megobari-swavluli TuTiyuSi.

VII etapi – nadiroba

brZaneba1. moipove cilebiT mdidari sakvebi (Tevzi)

brZaneba2. moipove cximebiT mdidari sakvebi (taxis xorci)

brZaneba3. moipove naxSirwylebiT mdidari sakvebi (ananasi)

VIII etapi –saWmlis momzadeba.

magdus gamoqvabuli iReba. dgas 2 qvabi

erTi SeSiT SekeTebuli, meore naxSiriT.kedelze warwera: Tu sworad SearCev saWiro masas, cecxli ainTeba da saWmeli moixarSeba.

TuTiyuSi karnaxobs saWiro sidideebs

qvebs aweria wylis masa, TuTiyuSi karnaxobs 1 kg SeSis, 1 kg. naxSiris dawvis dros gamoyofil siTbos raodenobas joulebSi. Termometri gviCvenebs 20

swori pasuxis dafiqsirebis SemTxvvaSi cecxli ainTeba da saWmeli moixarSeba.

moswavle rukis nawils Rebulobs.

IX etapi- sakvebis kvebiTi Rirebuleba da kaloriuloba

SeurCieT kruzos racioni: moxarSuli xorci, Tevzi da ananasi, miTiTebulia TiToeuli produqtis kvebiTi Rirebuleba da moswavlem unda Seadginos kvebiTi racioni, romlis kvebiTi Rirebuleba 3000 kklaoriamde Sedgens sworad SerCevis SemTxvvaSi gamodis niSani: sakmarisia!

vRebulobT rukis nawils.

X etapi- saWmlis moneleba

romeli organuli nivTierebebis iwyeben daSlas piris RruSi, kuWSi, Tormetgoja nawlavSi da romeli fermentebis meSveobiT?

saWmlis momnelebeli ganyofileba	organuli nivTierebebi	fermentebi
piris Rru	naxSirwylebi	amilazebi
kuWi	cilebi	proteazebi
Tormetgoja nawlavi	cilebi, cximebi, naxSirwylebi	proteazebi lipazebi amilazebi

ganivWrilSi aris adamianis saWmlis momnelebeli sistema da swori pasuxebis SemTxvevaSi WrilSi iwyeba saWmlis monelebis fiziologiuri procesi.

XI etapi: aarCevineT robizons ekologiurad sufTa wyaroebi, romelic SeiZleba gamoiyenos am kunZulze didxans darCenis SemTxvevaSi. CamoTvlilia sxvadasxva wyaroebi da obieqtebi, saidanac bavSvi irCevs qaris, wylis, vardnili mzis energiasa da SeSas. igive obieqtebs axarisxebs sam niSaSi:

energiis wyaroebi:

araganaxlebadi

ganaxlebadi

alternatiuli

swori pasuxebis SemTxvevaSi bavSvi iRebs rukis bolo naWers, iwyoba ruka,

robinzoni miyveba rkaze gzas, gadis yureSi, sadac elodeba gemi samSobloSi gamosamgzavreblad.

jgufis wevrebis mier Sesrulebuli saqmianoba: eleqtronuli TamaSis scenarze muSaoba da saganmanaTleblo aqtivobebis, amocanebis, savarjiSoebis Sedgena. detalebis dazusteba mimdinareobda onlain reJimSi.

gTxovT, aRwereT problema, romelic Seiqmna maswavleblebis muSaobis dros (Tu aseTi arsebobda), rogor gadaiWra es problema.

modxa ideebis bunebrivad Serwyma, aranairi problema ar yofila. yvela sakiTxze uproblemod SevTanxmdiT.

ჩაიძირა გემი, რომლითაც მგზავრობდა რობიზონ კრუზო. ის გადარჩა და გამოირიყა წყნარ ოკეანის ერთ–ერთ უკაცრიელ კუნძულზე, რომელსაც განაგებს მრისხანე ,,მაგდუ“.მაგდუ არ გაუშვებს კუნძულიდან რობიზონს თუ ის დანაწევრებული რუკის ყველა ნაწილს არ შეაგროვებს. დავეხმაროთ რობიზონს თავი დააღწიოს კუნძულს.

ამოცანა 1. ჩნდება ობიექტები:

კაჟის ქვები,საკვები,თუთიყუში,ტელევიზორი, წიგნი, რადიო.

კითხვა: მოძებნე რა არის მნიშვნელოვანი რობიზონისთვის კუნძულზე ყოფნის დროს.

ინთება სიგნალი ენერგია იწურება. გამოდის იდუმალი არსება რომელიც რობიზონისთვის ტოვებს ხორბალს.

ამოცანა 2. კრუზო თესავს ხორბალს.

ტესტი – რა სჭირდება ხორბალს აღმცენებისთვის.

მოსწავლე არჩევს შესაფერის პასუხებს:

წყალი, მზის სხივი, ნახშიროჟანგი.

რა ჰქვია ამ პროცესს?

ფოტოსინთეზი, ქემოსინთეზი, დიფუზია.

კითხვა ენერგიის რომელი წყარო შეიძლება გამოიყენოს რობინზონმა ხორბლის დასაფქვავად. სწორი პასუხი წყლის მექანიკური ენერგია. ხდება მაკეტის მიხედვით მდინარეზე წისქვილის აგება.

ამოცანა 3. თანმიმდევრობით დაალაგე ენერგიის გარდაქმნის გზები:

მზის ენერგია, ხორბალი, პური, ადამიანი.

ენერგია შევსებულია.

ამოცანა 4. სახლის შენება ჩონჩხზე. პრიზად – კვლავ რუკის ნაწილი.

ამოცანა 5. მეგობრის პოვნა.

თუთიყუშს ახვევია ქვეწარმავლები, გველები, ნიანგი, დიდი ხვლიკი, შხამიანი ობობა, ავაზა, მგელი.

ამოცანა:დაალაგე ყველა ცხოველი მისთვის განკუთვნილ ზონაში.გადაარჩინე თუთიყუში.

ზონები–ქვეწარმავლები, მტაცებლები და ფეხსახსრიანები.

რობიზონს თუთიყუში აჯდება მხრებზე და მოიპოვებს რუკის ნაწილს.

წარწერა თქვენ მოიპოვეთ მეგობარი –სწავლული თუთიყუში.

6. ამოცანა ნადირობა.

ბრძანება 1. მოიპოვე ცილებით მდიდარი საკვები(თევზი)

ბრძანება 2. მოიპოვე ცხიმებით მდიდარი საკვები(ტახის ხორცი)

ბრძანება 3. მოიპოვე ნახშირწყლბით მდიდარი საკვები(ანანასი)

ამოცანა 7. მაგდუს გამოქვაბული იღება. დგას 2 ქვაბი.

ერთი შეშით შეკეთებული, მეორე ნახშირით.

კედელზე წარწერა: თუ სწორად შეარჩევ საჭირო მასას, ცეცხლი აინთება და საჭმელი მოიხარშება.

თუთიყუში კარნახობს საჭირო სიდიდეებს.

ქვებს აწერია წყლის მასა, თუთიყუში კარნახობს 1 კგ. შეშის, 1 კგ. ნახშირის დაწვის დროს გამოყოფილ სითბოს რაოდენობას ჯოულებში. თერმომეტრი უჩვენებს 20 ⁰ C. სწორი პასუხის დაფიქსირების შემთხვევაში ცეცხლი ინთება .

რუკის ნაწილს ვღებულობთ.

ამოცანა 8. შეურჩიეთ კრუზოს რაციონი.მოხარშული ხორცი, თევზი და ანანასი. მითითებულია თითოეული პროდუქტის კვებითი ღირებულება და მოსოსწავლემ უნდა შეადგინოს კვებითი რაციონი, რომლის კვებითი ღირებულებაც 2500–დან 3000 კკალ–მდე შეადგენს.სწორად შერჩევის შემთხვევაში გამოდის ნიშანი საკმარისია.

ვღებულობთ რუკის ნაწილს.

ამოცანა9. რომელი ნივთიერებები იწყებენ დაშლას სად და რა ფერმენტების მეშვეობით.

ამილაზა – ნახშირწყალი – პირის ღრუ

პეპსინი – ცილა – კუჭი

პანკრეასის წვენი, ნაღვლის წვენი – ცხიმები– თორმეტგოჯა ნაწლავი

განივჭრილში არის ადამიანის საჭმლის მომნელებელი სისტემა და სწორი პასუხის შემთხვევაში ჭრილში იწყება მონელების ფიზიოლოგიური პროცესი.

ამოცანა 10. აარჩევინეთ რობიზონს ენერგიის ეკოლოგიურად სუფთა წყაროები, რომელიც შეიძლება გამოიყენოს ამ კუნძულზე დიდხანს დარჩენის შემთხვევაში.

ჩამოთვლილია სხვადასხვა წყაროები და ობიექტები, საიდანაც ბავშვი ირჩევს ქარის, მზის , ვარდნილი წყლის ენერგიასა და შეშას. იგივე ობიეტებს ახარისხებს სამ ნიშაში; ესენია ენერგიის არაგანახლებად, განახლებადი და ალტერნატიული წყაროები.

სწორი პასუხის შემთხვევაში ბავშვი იღებს რუკის ბოლო ნაჭერს, იწყობა რუკა, რობიზონი მიყვება რუკაზე გზას, გადის ყურეში, სადაც ელოდება გემი სამშობლოში გამოსამგზავრებლად.

გადავარჩინოთ რობიზონ კრუზო

ჩაიძირა გემი, რომლითაც მგზავრობდა რობიზონ კრუზო. ის გადარჩა და გამოირიყა წყნარ ოკეანის ერთ–ერთ უკაცრიელ კუნძულზე, რომელსაც განაგებს მრისხანე ,,მაგდუ“.მაგდუ არ გაუშვებს კუნძულიდან რობიზონს თუ ის დანაწევრებული რუკის ყველა ნაწილს არ შეაგროვებს. დავეხმაროთ რობიზონს თავი დააღწიოს კუნძულს.

ამოცანა 1. ჩნდება ობიექტები:

კაჟის ქვები,საკვები,თუთიყუში,ტელევიზორი, წიგნი, რადიო.

კითხვა: მოძებნე რა არის მნიშვნელოვანი რობიზონისთვის კუნძულზე ყოფნის დროს.

ინთება სიგნალი ენერგია იწურება. გამოდის იდუმალი არსება რომელიც რობიზონისთვის ტოვებს ხორბალს.

ამოცანა 2. კრუზო თესავს ხორბალს.

ტესტი – რა სჭირდება ხორბალს აღმცენებისთვის.

მოსწავლე არჩევს შესაფერის პასუხებს:

წყალი, მზის სხივი, ნახშიროჟანგი.

რა ჰქვია ამ პროცესს?

ფოტოსინთეზი, ქემოსინთეზი, დიფუზია.

ამოცანა 3. თანმიმდევრობით დაალაგე ენერგიის გარდაქმნის გზები:

მზის ენერგია, ხორბალი, პური, ადამიანი.

ენერგია შევსებულია.

ამოცანა 4. სახლის შენება ჩონჩხზე. პრიზად – კვლავ რუკის ნაწილი.

ამოცანა 5. მეგობრის პოვნა.

თუთიყუშს ახვევია ქვეწარმავლები, გველები, ნიანგი, დიდი ხვლიკი, შხამიანი ობობა, ავაზა, მგელი.

ამოცანა:დაალაგე ყველა ცხოველი მისთვის განკუთვნილ ზონაში.გადაარჩინე თუთიყუში.

ზონები–ქვეწარმავლები, მტაცებლები და ფეხსახსრიანები.

რობიზონს თუთიყუში აჯდება მხრებზე და მოიპოვებს რუკის ნაწილს.

წარწერა თქვენ მოიპოვეთ მეგობარი –სწავლული თუთიყუში.

6. ამოცანა ნადირობა.

ბრძანება 1. მოიპოვე ცილებით მდიდარი საკვები(თევზი)

ბრძანება 2. მოიპოვე ცხიმებით მდიდარი საკვები(ტახის ხორცი)

ბრძანება 3. მოიპოვე ნახშირწყლბით მდიდარი საკვები(ანანასი)

ამოცანა 7. მაგდუს გამოქვაბული იღება. დგას 2 ქვაბი.

ერთი შეშით შეკეთებული, მეორე ნახშირით.

კედელზე წარწერა: თუ სწორად შეარჩევ საჭირო მასას, ცეცხლი აინთება და საჭმელი მოიხარშება.

თუთიყუში კარნახობს საჭირო სიდიდეებს.

ქვებს აწერია წყლის მასა, თუთიყუში კარნახობს 1 კგ. შეშის, 1 კგ. ნახშირის დაწვის დროს გამოყოფილ სითბოს რაოდენობას ჯოულებში. თერმომეტრი უჩვენებს 20 ⁰ C. სწორი პასუხის დაფიქსირების შემთხვევაში ცეცხლი ინთება .

რუკის ნაწილს ვღებულობთ.

ამოცანა 8. შეურჩიეთ კრუზოს რაციონი.მოხარშული ხორცი, თევზი და ანანასი. მითითებულია თითოეული პროდუქტის კვებითი ღირებულება და მოსოსწავლემ უნდა შეადგინოს კვებითი რაციონი, რომლის კვებითი ღირებულებაც 2500–დან 3000 კკალ–მდე შეადგენს.სწორად შერჩევის შემთხვევაში გამოდის ნიშანი საკმარისია.

ვღებულობთ რუკის ნაწილს.

ამოცანა9.romeli organuli nivTierebebis daSla xdeba saWmlis momnelebeli sistemis TiToeul ganyofilebaSi:
piris gru, kuWi, Tormetgoja nawlavi?
romeli fermentebi moqmedeben saWmlis momnelebeli sistemis TiToeul
ganyofilebaSi ?
.pasuxi:
1. a) piris gruSi iSleba naxSirwylebi.
b) kuWi cilebi.
g) Tormetgoja nawlaviSi iSleba cilebi, cximebi da naxSirwylebi.
2. a) piris RruSi moqmedeben amilazebi.
b) kuWSi moqmedeben proteazebi.
g) Tormetgoja nawlavSi proteazebi, lipaza da amilazebi.

რომელი ნივთიერებები იწყებენ დაშლას სად და რა ფერმენტების მეშვეობით.

ამილაზები – ნახშირწყალი – პირის ღრუ

პროტეაზები – ცილა – კუჭი

პროტეაზები, ლიპაზა და ამილაზები – ცილები, ცხიმები, ნახშირწყლები –თორმეტგოჯა ნაწლავი.

განივჭრილში არის ადამიანის საჭმლის მომნელებელი სისტემა და სწორი პასუხის შემთხვევაში ჭრილში იწყება მონელების ფიზიოლოგიური პროცესი.

ამოცანა 10. აარჩევინეთ რობიზონს ენერგიის ეკოლოგიურად სუფთა წყაროები, რომელიც შეიძლება გამოიყენოს ამ კუნძულზე დიდხანს დარჩენის შემთხვევაში.

ჩამოთვლილია სხვადასხვა წყაროები და ობიექტები, საიდანაც ბავშვი ირჩევს ქარის, მზის , ვარდნილი წყლის ენერგიასა და შეშას. იგივე ობიეტებს ახარისხებს სამ ნიშაში; ესენია ენერგიის არაგანახლებად, განახლებადი და ალტერნატიული წყაროები.

სწორი პასუხის შემთხვევაში ბავშვი იღებს რუკის ბოლო ნაჭერს, იწყობა რუკა, რობიზონი მიყვება რუკაზე გზას, გადის ყურეში, სადაც ელოდება გემი სამშობლოში გამოსამგზავრებლად.